Rodzice mają bardzo ważne zadanie w procesie wychowania
swojego dziecka. Powinni wdrożyć mu pewne zasady i normy postępowania,
pewne wartości, aby w późniejszym wieku wtedy, gdy zetknie się
z innymi ludźmi, środowiskiem umiało sobą kierować. Wiedziało
co dla niego jest najważniejsze, co ma stanowić cel, sens jego
życia. Uświadomienie sobie tych ideałów może wpłynąć na
całokształt jego postępowania.
Efekty wychowania w dużym stopniu zależą od postaw
rodzicielskich.
Należy zaznaczyć, że postawy rodzicielskie zmieniają się
niezależnie od wieku dziecka. Inną postawę przyjmują rodzice
wobec niemowlęcia, inną wobec dziecka uczęszczającego do szkoły,
a jeszcze inną w stosunku do dorastającego dziecka. M. Ziemska
dzieli postawy rodzicielskie na pozytywne i negatywne. Do
pozytywnych zalicza:
- postawę akceptacji
- współdziałanie
- postawę rozumnej swobody
- uznanie praw dziecka
Do negatywnych postaw rodzicieliskich Ziemska zalicza:
- nadmiernie wymagająca,
- odrzucenie
- postawa unikająca
- postawa nadmiernie ochraniająca.
Postawa akceptacji.
Akceptacja dziecka przez rodziców jest podstawowym warunkiem
prawidłowego układu stosunków w rodzinie. Akceptacja dziecka
to przyjmowanie go takim jakim ona jest z jego cechami fizycznymi
, usposobieniem, z jego umysłowymi możliwościami, ze
wszystkimi jego zaletami i wadami. Nie oznacza to, że pozwala się
dziecku na wszystko. Rodzice reagują na jego niewłaściwe
zachowanie, choć jednocześnie okazują mu swoją miłość.
Starają się poznać jego potrzeby i zaspokoić je dając
dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Postawa współdziałania
Opiera, się na wzajemnym zrozumieniu się. Dziecko w każdej
chwili może liczyć na rodziców, na ich pomoc i zrozumienie.
Rozumna swoboda
To pozostawienie dziecku pola do własnej inicjatywy i aktywności.
Mimo, iż dziecko ma dużą swobodę to rodzice potrafią utrzymać
autorytet i kierować dzieckiem w takim zakresie w jakim jest to
pożądane.
Uznanie praw dziecka.
W tej postawie rodzice traktują dziecko, jako równouprawnionego
członka rodziny, szanują jego indywidualność. Stawiają takie
wymagania dziecku, jakim potrafi ono sprostać.
Postawa odrzucenia bądź odtrącenia.
Należy do negatywnych postaw rodzicielskich, występuje wtedy,
gdy dziecko jest niechciane. Przy tej postawie rodzice okazują
dziecku niezadowolenie, nawet wtedy, gdy dziecko chce im dogodzić
i spełnić ich oczekiwania.
Postawa unikająca.
Charakteryzuje się ubogim stosunkiem uczuciowym między
rodzicami a dziećmi. Rodzice mimo tego, że interesują się
dzieckiem, jego nauką, dają kieszonkowe to przebywanie z
dzieckiem nie sprawia im przyjemności. Unikają go, nie chcąc
angażować się w jego problemy.
Postawa nadmiernie ochraniająca.
Pojawia się tu przesadna opiekuńczość, która uniemożliwia
dziecku normalny kontakt ze swoimi rówieśnikami, czy rodziną.
Nie docenia się możliwości dziecka. Nie dopuszcza się dziecka
do samodzielności i rozwiązuje za nie trudności. Rodzice żyją
w ciągłym lęku i niepewności o dziecko hamując jego aktywność
i samodzielność.
Postawa nadmiernie wymagająca
Rodzice stawiają dziecku wymagania, często przewyższające możliwości
dziecka. Dziecko znajduje się pod ciągłą presją, aby dorównać
idealnemu wzorcowi. Postawa ta charakterystyczna jest dla rodziców,
którzy posiadają wysokie aspiracje w stosunku do dziecka, nie
licząc się z jego możliwościami rodzice często stosują kary
i środki przymusu. !
Charakterystyki te nie zawierają pełnej listy cech, jakie mogą
wystąpić przy poszczególnych postawach rodzicielskich. I tak
postawa odtrącająca sprzyja kształtowaniu się u dziecka
takich cech jak: nieposłuszeństwo, kłótliwość, agresywność,
kłamliwość, zachowania aspołecznego. Powoduje zastraszanie i
bezradność, a nawet reakcje nerwicowe.
Akceptacja dziecka przez rodziców sprzyja kształtowaniu się
zdolności do nawiązywania trwałej więzi uczuciowych i
emocjonalnych. Dziecko jest zmienne w swych planach, niezdolne do
obiektywnych ocen, skłonne do przechwałek. Bywa też niezdolne
do wytrwałości i koncentracji w nauce, nieufne, bojaźliwe lub
wchodzące w konflikt z rodzicami.
Postawa współdziałania powoduje, że dziecko jest ufne wobec
rodziców, zwraca się do nich o pomoc i radę. Jest wytrwałe,
zdolne do współdziałania. Potrafi troszczyć się o własność
swoją i innych.
Postawa nadmiernego wymagania kształtuje u dziecka brak wiary we
własne siły, niepewność, obsesje i lękliwość, przewrażliwienie
i uległość.
Postawa uznająca prawa dziecka kształtuje u dzieci lojalność
i solidarność w stosunku do innych członków rodziny. Wyzwala
inicjatywę i sprzyja twórczości.
Postawa nadmiernie ochraniająca może powodować u dziecka opóźnienia
dojrzałości społecznej, zależność dziecka od matki, brak
inicjatywy w działaniu, ustępliwość lub nadmierną pewność
siebie. Gdy rodzice darzą dziecko zaufaniem może być ono
zdolne do współdziałania z rówieśnikami, uspołecznione,
pomysłowe, bystre.
W oparciu o charakterystykę przedstawionych postaw
rodzicielskich najbardziej odpowiednią dla rozwoju dziecka jest
postawa, której rodzice są uczuciowo związani z dzieckiem.
Uzyskują przez to lepsze efekty w wychowaniu. Ich dzieci są wrażliwe
na ocenę społeczną co sprzyja z kolei kształtowaniu społecznie
pożądanych zachowań. U dzieci, których rodzice przejawiają
negatywne postawy rodzicielskie pojawiają się zaburzenia w
zachowaniu, które mogą doprowadzić do zaburzeń osobowości
dziecka.
BIBIOGRAFIA
1. HanIgiwicz N.: Więź rodzinna w aspekcie pedagogiki
specjalnej, PWN, Warszawa 1966
2. Przetacznikowa M.: Psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa
1981
3. Ziemska M.: Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1986
4. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa
1987
Opracowały: Bożena Adamus, Anna Fronk