Elżbieta Zarzycka

Nauczyciel chemii

Gimnazjum w Szydłowie

 

Kształcenie umiejętności poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji w edukacji chemicznej.

 

Umiejętność zdobywania i wykorzystywania informacji w procesie nauczania i uczenia się jest niezwykle ważna .

Co to jest informacja ?

Informacja - powiadomienie, zakomunikowanie, wiadomość.W socjotechnice to przekazywanie określonej treści przez nadawcę do odbiorcy za pośrednictwem kanału (środek przekazywania informacji).
W socjotechnice informacja służy wywoływaniu pożądanych przemian w postawach lub zachowaniach społecznych. W teorii informacyjnej informacja to czynnik, który zmniejsza skalę niewiedzy o danym zjawisku i umożliwia sprawniejsze działanie.

W celu zdobycia informacji uczniowie korzystają z różnych jej źródeł .

Źródła rozumiemy bardzo szeroko jako wszelkie informacje w utrwalonej postaci, stanowiące materiał nauczania. Informacje mogą być utrwalone w materiałach drukowanych i pisanych, w pamięci komputerowej, na filmach i mikrofilmach, w preparatach i przedmiotach nie poddanych ludzkiej obróbce. Wszystko są to źródła, z których uczeń może samodzielnie czerpać potrzebne mu wiadomości.

Umiejętność korzystania ze źródeł informacji jest dla człowieka niezbędna w ciągu całego życia, i to tym bardziej , im bardziej skomplikowane prace wykonuje i im częściej musi uzupełniać swoją wiedzę. Ćwiczenie tej umiejętności w szkole jest niekiedy ważniejsze niż opanowanie dzięki niej danego fragmentu wiedzy.

Na umiejętność korzystania ze źródeł składają się:

Wyszukiwanie informacji to umiejętność niekiedy merytoryczna, niekiedy techniczna. Żeby zdobyć informacje w niektórych dziedzinach, dotrzeć do ich źródła , trzeba opanować rozmaite techniki np. analizy chemicznej, obsługiwanie mikroskopu lub komputera, posługiwanie się katalogami bibliotecznymi.

Przygotowanie ucznia do wyszukiwania potrzebnych mu informacji wymaga dokładnej analizy zadania, ustalenia, z jakich zakresów będą potrzebne informacje i sprecyzowanie, czego mogą dotyczyć i jakim celom mogą posłużyć. Uczniowi może być potrzebny przykład (wzór) czynności wyszukiwania potrzebnych informacji, zwłaszcza jeśli korzysta ze źródeł zbyt trudnych dla niego w toku samodzielnej pracy, więc nie pod bezpośrednim kierunkiem nauczyciela korygującego jego działania.

Dane powinny być kompletne, a jeśli takie nie są, to warto wiedzieć, czy te, których brakuje, nie zmieniłyby wyniku końcowego.

Bardzo ważnym elementem jest synteza informacji. Polega ona na łączeniu tego co uzyskał uczeń i wyciąganiu wniosków. W fazie tej niezbędne jest korzystanie z wcześniej zgromadzonej wiedzy. Dzięki temu odnajdujemy sens w zgromadzaniu danych. Połączenia danych , porządkowanie informacji dostarcza odpowiedzi na pytania i wyjaśnia opracowywane zagadnienia.

Praca ucznia z różnymi źródłami informacji służy również celom wychowawczym wyrabiając u niego samodzielność intelektualną.

Jednostka lekcyjna - źródłem informacji.

W naszym systemie szkolnym podstawową formą nauczania jest jednostka lekcyjna. Stanowi ona podstawowe źródło informacji dla każdego ucznia. To ona stanowi płaszczyznę, na której realizuje się proces kształcenia. Lekcja jest miejscem, gdzie nauczycielowi powierzono ucznia, aby mógł on przekazać mu wiedzę, bądź wskazać dziecku jak ją zdobyć. To nauczyciel determinuje większość z tego co się w klasie dzieje, a także od niego w znacznej mierze zależy, co się w niej wydarzy. Lekcja jest ważnym źródłem informacji dla ucznia. Przedmioty, które dostarczają informacji oraz urządzenia techniczne umożliwiające ich przekazywanie powszechnie nazywamy środkami dydaktycznymi. W nauczaniu chemii nauczyciele stosują różne rodzaje środków dydaktycznych. Do najprostszych pomocy dydaktycznych należą: podręcznik, układ okresowy pierwiastków oraz tablice i plansze. Innymi źródłami informacji dla ucznia powinna być podręczna biblioteczka, zawierająca słowniki chemiczne, zbiory zadań, książki i czasopisma popularnonaukowe z dziedziny chemii i ochrony środowiska. Pracownia powinna być także wyposażona w modele kulkowe, zestawy foliogramów i fazogramów, gry dydaktyczne, filmy edukacyjne i programy komputerowe z zakresu chemii, telewizor z odtwarzaczem i komputer.

Materiały dydaktyczne w procesie nauczania mogą pełnić różne funkcje:

Materiały dydaktyczne w zależności od sposobu wykorzystania, mogą pomóc w przekazaniu i utrwalaniu wiadomości, ćwiczeniu umiejętności, a także rozwijaniu postaw badawczych i twórczych. Nauczyciel powinien określić cel, jakiemu mają służyć, i funkcje, jakie będą pełnić, oraz przygotować uczniów do właściwego korzystania z nich.

Jedną ze ścieżek edukacyjnych realizowanych na lekcjach chemii jest edukacja czytelnicza i medialna, której wynikiem jest umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji.

 

Rodzaje źródeł informacji :

 

1.Encyklopedie.

Encyklopediazwięzłych, dzieło dające zbiór wiedzy z różnych dziedzin (encyklopedia powszechna) w postaci artykułwybranej dziedziny ów informacyjnych (haseł), ułożonych z reguły alfabetycznie. Wyróżniamy encyklopedie dotyczące (specjalistyczne). Ich forma zależy również od adresata, np. bywają encyklopedie dla dzieci i młodzieży.

Oto przykłady pozycji encyklopedycznych, z których mogą korzystać zarówno uczniowie jak i nauczyciele:

2. Słowniki

Słownik - zestaw słów funkcjonujących w danym języku, skompletowanych wg przyjętych reguł, najczęściej w porządku alfabetycznym.

Słowniki chemiczne, z których warto korzystać:

3. Środki masowego przekazu

Środki masowego przekazu, środki komunikowania masowego, mass media, środki masowej informacji i propagandy, instytucje i urządzenia techniczne, za pomocą których przekazuje się treści informacyjne bardzo licznym i zróżnicowanym odbiorcom. Do środków masowego przekazu zalicza się: wysokonakładową prasę, radio, telewizję, fonografię (płyty, kasety), szeroko rozpowszechnione filmy i wideokasety oraz wydawane w dużych nakładach publikacje książkowe. Środki masowego przekazu związane są z kulturą masową. Zaczęły się rozwijać w XIX w. (prasa), w XX w. rozwinął się film (lata 20.), radio (lata 30.), telewizja (lata 50.).

Czasopisma potocznie zwane prasą.

Czasopismo - wydawnictwo ciągłe, ukazujące się regularnych odstępach czasu, pod tym samym tytułem, datowane i numerowane. W praktyce bibliotekarskiej za czasopismo uważa się umownie periodyki od dziennika do rocznika. Węższy zakres nadaje się temu terminowi w działalności wydawniczej, a niekiedy w bibliografii, wydzielając osobno prasę codzienną ( dzienniki ) i periodyki o częstotliwości dłuższej niż kwartał, a wiec za czasopisma uważa się tygodniki, dwutygodniki, miesięczniki, dwumiesięczniki i kwartalniki.

Wśród czasopism wyróżniamy czasopisma popularnonaukowe.

Do takich właśnie należą :

Telewizja.

Telewizja - dział telekomunikacji zajmujący się przesyłaniem na odległość ruchomych obrazów wraz z towarzyszącym im dźwiękiem za pomocą sygnałów elektrycznych. Ze względu na zastosowanie rozróżnia się: telewizję programową użytkową (umożliwiającą obserwacje zjawisk lub kontrolę procesów w badaniach naukowych).

Filmy edukacyjne

Film dydaktyczny ma duże znaczenie w procesie nauczania chemii - aktywizuje uczniów i rozwija ich sferę emocjonalną. Rozróżnia się różne rodzaje filmu dydaktycznego : dokumentalny, popularnonaukowy, naukowo - badawczy.

Film dokumentalny umożliwia pokazywanie uczniom materiałów faktograficznych na temat odkryć różnych uczonych, materiałów ze zjazdów naukowych itd.

Film popularnonaukowy pozwala uzupełniać informacje przekazywane uczniom w procesie nauczania i popularyzować wśród nich największe osiągnięcia naukowe z chemii.

Film naukowo - badawczy dostarcza uczniom informacji na temat badań naukowych prowadzących do odkrywania różnych zjawisk, praw i teorii chemicznych.

Filmy edukacyjne należą do środków audiowizualnych, które mogą pełnić następujące funkcje:

W procesie nauczania przydatne są filmy zwłaszcza krótkie, 2-3 minutowe monotematyczne, które możnastosować w różnych ogniwach lekcyjnych. Nauczyciel pokazujący na lekcji tylko kilka sekwencji z dłuższego filmu powinien zadbać o techniczną sprawność planowanej prezentacji, aby wyszukiwanie i wybór określonej sekwencji nie zajęły za dużo czasu. Ważnym elementem stosowania filmu na lekcji jest opracowanie przez nauczyciela pogadanki, mini-wykładu lub wskazówek dla uczniów, które przygotują ich do odbioru filmu zwłaszcza gdy trwa kilka minut.

 

4. Zastosowanie techniki komputerowej.

Programy komputerowe

Szybki rozwój i znaczne możliwości techniki komputerowej sprawiają, że programy komputerowe coraz częściej wspomagają proces nauczania i uczenia się, ale w przyszłości mogą przejąć rolę nauczyciela.

Korzystając z programów edukacyjnych, uczniowie mogą :

5. Internet - źródłem informacji.

Internet - pewna ilość sieci lokalnych (LAN ) połączonych w jedną wspólną sieć. Słowo to napisane wielką literą (Internet) oznacza ogólnoświatową sieć komputerową, będącą połączeniem tysięcy sieci lokalnych z całego świata.

Z punktu widzenia dydaktyki szkolnej możliwość korzystania z zasobów i usług sieci Internet, może być bardzo dobrym narzędziem, pozwalającym na osiągnięcie stawianych przed edukacją celów, a w szczególności : rozwijania umiejętności przekazywania, wyszukiwania i przetwarzania informacji, analizowania, badania, weryfikowania, a także interaktywnego, zespołowego uczenia.

Podstawowe korzyści edukacyjne wynikające z dostępu do sieci Internet to przede wszystkim możliwość:

Sieć Internet w szkole może być traktowana zarówno jako środek nauczania, temat nauczania, jak też pomoc w przygotowaniu lekcji.

Zakres obszarów zastosowań komputerów w dydaktyce uświadamia potrzebę właściwego przygotowania się m.in. do korzystania z zasobów i usług sieci Internet oraz konieczność poznania

Wykorzystanie sieci do wspomagania procesu dydaktycznego wydaje się być jak najbardziej celowe. Na wielu serwerach pojawiły przygotowane różnego rodzaju pomoce dla nauczycieli i uczniów. Zasoby i usługi sieci Internet stwarzają również możliwość realizacji projektów zespołowych z zakresu różnych dziedzin edukacyjnych. Celem projektów jest przede wszystkim nabycie przez uczniów takich umiejętności, jak: przekazywanie, przetwarzanie i posługiwanie się informacją, wykonywanie komputerowo wspieranych pomiarów i tworzenie baz danych, niezbędnych do realizacji celów kształcenia.

Z zasobów informacyjnych Internetu można korzystać dzięki wyszukiwarkom internetowym:

ALTAWISTA http://altawista.digital.com

INFOSEEK http://szukaj.arena.pl

OPTIMUS NET http://www.onet.pl

Przydatne adresy internetowe:

Informacji o programach komputerowych i podręcznikach multimedialnych należy szukać pod adresem :

Ćwiczenia laboratoryjne z chemii :

Tabele chemiczne, tablica Mendelejewa, ciekawostki, indeks nazw związków chemicznych i wiele innych informacji znajdują się pod adresem :

http://chemia.panoramix.net.pl/

Najlepszymi metodami kształcenia w edukacji chemicznej są metody aktywizujące, które właśnie wymagają od ucznia samodzielnej pracy. Umiejętność korzystania z różnych źródeł, gromadzenia, porządkowania i łączenia informacji podnosi efektywność nauczania.