Efektywna komunikacja z rodzicami w kontaktach indywidualnych

Nieodłącznym elementem pracy wychowawczej nauczyciela są kontakty z rodzicami uczniów. Warunkiem właściwych relacji z nimi jest znajomość i stosowanie zasad komunikacji interpersonalnej, która jest rozumiana jako zachowania werbalne, jak i niewerbalne. Szczególnie ważna jest ona w sytuacjach trudnych wymagających indywidualnych kontaktów z rodzicami.

I Czynniki warunkujące udaną rozmowę.

1. Nauczyciel powinien ustalić odpowiednie miejsce, czas oraz zadbać o atmosferę.
2. Nauczyciel powinien skoncentrować się na tym co mówi rodzic, dostosować się do jego sposobu komunikowania się, dać mu poznać jak uważnie go słucha poprzez stosowanie słów i gestów wyrażających zrozumienie np. "tak", "rozumiem", potakiwanie głową.
3. Należy mówić życzliwie, podkreślając wspólnotę interesów, aby podtrzymać kontakt z rodzicem i jednocześnie zachęcić go do mówienia. W tym celu dobrze jest stosować tzw. otwieracze czyli komunikaty zachęcające do mówienia np. : "To ważne co pani (pan) mówi...", "Możemy o tym porozmawiać...". Ważne jest też upewnienie się, czy dobrze rozumiemy naszego rozmówcę poprzez użycie: "Jeśli dobrze panią (pana) zrozumiałam, to...", "Z tego co pan mówi rozumiem, że...".
4. Trzeba mówić zrozumiale, używając jasnych dla obu stron określeń i sformułowań. Należy też zawsze prosić rodzica o wyjaśnienie, gdy komunikat z jego strony jest dla nauczyciela niezrozumiały ("Czy mógłby pan powiedzieć, co to dla pana znaczy?", "Nie jest dla mnie jasne czy dobrze zrozumiałam, że...")
5. Nauczyciel powinien zadawać pytania otwarte wymagające dłuższych odpowiedzi, zaczynające się zazwyczaj od słów: "co?", "jak?". Może też pytać o obserwacje, myśli, zachowania, uczucia rodzica i jego dziecka.Pytania zamknięte stosujemy wówczas, gdy chcemy ustalić posiadane informacje.
6. Należy budować wzajemne zaufanie przez okazywanie rodzicowi, że rozumiemy i akceptujemy jego przeżycia emocjonalne i jednocześnie informujemy o naszych uczuciach poprzez używanie komunikatów typu "ja". ("Jestem zmartwiona...", "Jestem zawiedziona...", "Cieszę się, że...", "Jestem zadowolona, ponieważ...").
7. Pobudzać empatię rodzica w celu lepszego zrozumienia przeżyć jego dziecka np.: "Mam wrażenie, że gdy zabrania pani (pan) dziecku gry na komputerze, to ono się bardziej buntuje przez to wcale nie jest bardziej zmotywowane do nauki", "Jeśli pani (pan) wyręcza dziecko we wszystkich pracach, to w efekcie może ono tracić wiarę w to, że samo potrafi to zrobić".
8. Nadawać taki kierunek rozmowie, by pozwalała skupić się na tym co w niej najistotniejsze i by możliwe było rozwiązanie sytuacji stanowiącej problem. W sytuacjach, gdy rodzic unika bądź pomija określony temat rozmowy, konieczne jest dyrektywne wprowadzenie go przez nauczyciela np.: "Zgadzam się z tym co pani (pan) mówi, ale ważne jest by..".
9. Nauczyciel w końcowej części rozmowy powinien ją zwięźle podsumować oraz wspólnie z rodzicem ustalić zasady dalszej współpracy.

II Czynniki destrukcyjne wpływające na komunikację z rodzicami.

1. Przypadkowość rozmowy (np. rozmowa na korytarzu w trakcie przerwy)
2. Brak skupienia na treści rozmowy (np. rozglądanie się, zajmowanie się czymś innym), wtrącanie własnych skojarzeń, mówienie razem z rodzicem.
3. Narzucanie własnych interpretacji, ocenianie osoby rodzica.
4. Przyjmowanie postawy osoby wszystkowiedzącej, trzymanie rodzica na dystans, używanie fachowego języka pedagogicznego.
5. Uprzedzanie odpowiedzi rodzica przez narzucanie własnych sugestii, zarzucanie seriami pytań (wrażenie przesłuchania).
6. Obojętne przyjmowanie emocjonalnych przeżyć rodzica. Używanie komunikatów typu "ty", ("Jest pani (pan) nieodpowiedzialna...", "Jest pani (pan) niesłowny...") bo rodzic czuje się oceniany i oskarżany.
7. Komentowanie wrogich czy ukrytych intencji rodzica w kontaktach z dzieckiem.
8. Odbieganie od głównego wątku rozmowy (poddawanie się chaosowi wypowiedzi rodzica), brak taktu delikatności przy proponowaniu tematu rozmowy.
9. Przechodzenie do nowego wątku podczas gdy poprzedni nie został zakończony.

Znajomość procesu komunikacji interpersonalnej może zdecydowanie poprawić poziom wzajemnego rozumienia się nauczycieli i rodziców. Kontakty z rodzicami nie mogą mieć charakteru przypadkowych, sporadycznych spotkań. Należy stworzyć możliwość stałego kontaktu i określić jego zasady. Mimo napotkanych trudności i niepowodzeń, nie rezygnować z podejmowania kolejnych prób w kontaktach z rodzicami.

Bibliografia
Berne E.: W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich. wyd. 2, Warszawa, PWN, 1994.
Garczyński S.: Rozmawiać? Tak. Ale jak? Warszawa, WSiP, 1993.
Grzesiuk L., Trzebińska H.: Jak ludzie porozumiewają się. Warszawa, Nasza Księgarnia, 1978.
Współczesne systemy komunikowania. wyd. 2, (red.) Dobek-Ostrowska B., Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998.