Opracowały: mgr Marzena Kukuła, mgr Dorota Wiączek  

 KONSPEKT LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO

W KLASIE III GIMNAZJUM

Temat: Czy „Przypowieść” Krzysztofa KamilaBaczyńskiego jest przypowieścią?

Cele ogólne lekcji:

• przypomnienie i utrwalenie pojęcia „przypowieść”;
• kształcenie umiejętności interpretacji utworu lirycznego;
• przywrócenie uwagi na poetycki sposób wyrażania uczuć;
• wdrażanie do posługiwania się terminologią teoretyczno – literacką;

Cele szczegółowe lekcji:

Po lekcji uczeń powinien:

• wykazać się umiejętnością samodzielnej analizy i interpretacji utworu;
• rozumieć pojęcie „przypowieść”;
• dostrzegać rolę „Biblii” w kulturze polskiej;
• odczytywać sens moralny i filozoficzny
• umiejętnie korzystać z tekstu;
• rozpoznać wartości wychowawcze utworu;
• dzielić się refleksją i własnymi przemyśleniami, stosując odpowiednie słownictwo;
• doznać wrażeń estetycznych;
• bogacić zasób słownictwa;

Metody, techniki i formy pracy:

• burza mózgów;
• akrostych;
• słoneczko;
• problemowa;
• pogadanka heurystyczna;
• praca w grupach;
• praca ze słownikami;
• dyskusja;
• drama;

Środki dydaktyczne:

• tekst utworu;
• słowniki;
• papier pakowy, mazaki, magnesiki;

Ścieżka edukacyjna: Kultura polska na tle cywilizacji śródziemnomorskiej.

Tok lekcji:

I. Część wstępna

1. Pobudzenie uczniów do myślenia poprzez zastosowanie metody akrostychu, polegającej na tworzeniu nowych wyrazów od wyrazu już istniejącego:

P – PIEŚŃ...

R - ROLAND

Z - ZDANIE

Y - YETI

P - PAPIER

O - OKO

W - WIERSZ

I - IDEA

E - EPIKA

Ś - ŚCIANA

Ć - ĆMA

2. Przedstawienie krótkiej notki biograficznej w formie dramy (przygotowanej wcześniej przez wybranego ucznia). Uczeń wciela się w postać poety i pokrótce prezentuje wybrane fakty ze swojego życia.

II. Część śródlekcyjna

1. Zapisanie tematu.

2. Wzorcowa interpretacja głosowa utworu przez nauczyciela.

3. Burza mózgów mająca na celu przedstawienie pierwszych wrażeń po lekturze utworu. Uczniowie wypowiadają się, czy tematyka wiersza jest zrozumiała, czy intryguje, czy skłania do zastanowienia, czy podoba się lub nie?

4. Postawienie problemu: Czy wiersz „Przypowieść” przypomina treścią, bądź tytułem któryś z poznanych już utworów? Jeżeli tak, to jaki to utwór? (uczniowie powinni wskazać fragmenty „Biblii”, z uwzględnieniem przypowieści). Czego dotyczą różnice między „Przypowieścią” a odszukanym przez was utworem?

Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje papiery i mazaki, prosząc, aby na nich zapisali swoje spostrzeżenia.

5. Prezentacja pracy grup: przedstawiciel każdej grupy przypina na tablicy efekty swojej pracy i komentuje je.

Wnioski: uczniowie wskazują na dwa odmienne sposoby tworzenia świata – biblijny człowiek jest istotą doskonałą w przeciwieństwie opisywanego w wierszu.

6. Tworzenie świata. Uczniowie na podstawie znajomościfragmentu „Biblii” i wiersza K. K. Baczyńskiego uzupełniają „słoneczko”:

7. Nauczyciel zwraca uwagę, aby uczniowie uwzględnili okoliczności stworzenia człowieka opisywane w wierszu.

Wnioski: Bóg w wierszu pokazany jest na sposób ludzki. Świadczą o tym cytaty:

„uśmiechnął się”,

„zafrasował się, że sam swych dzieł nie ogarnie”,

„uśmiechnął się i we śnie znużony oniemiał”.

8. Czy Bóg może oniemieć? Czy Bóg jest stwórcą człowieka według autora wiersza?

Uczniowie odnajdują fragment mówiący, że nie:

„...aż się wykrzesał z kuźni pod niebo od huku białe z chmur i ziemi ulany – człowiek ciemny i mały”.

9. Problem: Kto mówi w wierszu? Uczniowie mają do wyboru następujące możliwości:

• Optymista;
• Pesymista;
• Człowiek wierzący;
• Ateista;
• „Wierzący inaczej”

Uczniowie wskazują na pesymistę, ilustrując to cytatami:

„...światło stało się czarne”,

„człowiek ciemny i mały”,

„człowiek czarny i mały”,

„człowiek czarny jak ziemia”.

Wskazanie przez nauczyciela daty powstania wiersza. Jest to rok 1941 – okres wojny, kiedy żyje i tworzy K. K. Baczyński, przedstawiciel pokolenia Kolumbów, pokolenia, którego okres młodości przypada na lata wojny. Okres ten to czas, kiedy zostają zachwiane podstawowe wartości moralne, a człowiek jest okrutny wobec swoich bliźnich.

10. Przypomnienie terminu „przypowieść” – praca ze słownikami terminów literackich (zapis do zeszytów).

Przypowieść – wypowiedź narracyjna, w ramach której zawarte postaci i słowa są istotne nie tyle w sensie dosłownym, co jako symbole lub alegorie – znaki bardziej ogólnej myśli, prawdy lub nauki, która stanowi nadrzędny sens utworu.

11. Po wyjaśnieniu terminu „przypowieść” nauczyciel nawiązuje do pytania postawionego w temacie lekcji (dyskusja).

Wnioski z dyskusji (notatka zapisana w postaci punktów):

Spostrzeżenia przemawiające za tym, że wiersz jest przypowieścią:

• Wiersz już swoim tytułem zaznacza gatunek wypowiedzi
• Sygnalizuje, iż jego treści nie sposób pojmować dosłownie
• „człowiek ciemny i mały” to symbol człowieka czyniącego zło wobec bliźniego
• tak jak każda przypowieść, wiersz przekazuje głębszy sens – podważa istnienie Boga, skoro wokół dzieje się tyle zła;
• z utworu wynika nauka, aby ludzie opamiętali się w czynieniu krzywdy sobie nawzajem.

III. Część końcowa

12. Podsumowanie, mające na celu utrwalenie zdobytej wiedzy na lekcji.

13. Ocena aktywności uczniów.

14. Praca domowa: Wypisz po dwa przykłady występujących w wierszu środków poetyckiego przekazu.

Literatura:

1. Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia językowego i kulturowego dla klasy trzeciej gimnazjum. Warszawa 2001, WsiP.
2. Szkolny słownik terminów literackich. Warszawa 1996, PWN.
3. Nagajowa M. ABC metodyki języka polskiego. Warszawa 1990, WsiP.
4. Baczyński K. K. Kiedy się miłość śmiercią stała. Wiersze wybrane. Wybór i komentarze – Wiesław Budzyński. Warszawa 1993, Interlibro.
5. Nawrocka – Szmulewicz J., Szczepańska E. Język polski w gimnazjum. Poradnik metodyczny dla nauczyciela. Płock 2000, Korepetytor.